De geschiedenis van de synthesizer

Vandaag zouden we het bijna niet meer voor kunnen stellen: Popmuziek zonder synthesizers. Vroeger was dit ook niet zo vanzelfsprekend. In de vroege jaren werd de synthesizer vooral gebruikt voor meer avant-garde muziek. Een van de vroegste voorbeelden van een synthesizer was de Hamond Organ Company Novachord was niet erg geschikt voor de speeltechnieken van organisten of pianisten. Het vereiste vooral veelvuldige aanpassingen van de regelaars op het frontpaneel om nieuwe klanken te creëren. Andere vroege synthesizers waren zelfgemaakt door technisch ingestelde muzikanten. De RCA Mark II Sound Synthesizer werd ontworpen in een laboratorium in de Princeton-universiteit en werd alleen gebruikt door een professor voor dezelfde universiteit. De frontman van de band Silver Apples had ook zijn eigen synthesizer gebouwd van oude oscillatoren die in de tweede wereld oorlog gebruikt werden. Door dit gelimiteerde gebruik van de synthesizer bleef dit instrument vooral alleen gebruikt in experimentele muziek.  

De eerste synthesizer hit was het album ‘Switched-On Bach’ van Wendy Carlos. Zij gebruikte een Moog Synthesizer om Bach composities te spelen. Dit werd niet in dank afgenomen van klassieke muziek traditionalisten, maar veel anderen vonden het geweldig. Het stond op nummer 10 van de Billboard top 200 en bovenaan de klassieke hitlijst. Dit album bracht de synthesizer onder de aandacht van vele andere pop en rock muzikanten. Moog had de onthulling van de Minimoog daarbij perfect getimed. Dit was een compactere, makkelijker vervoerbare versie van de Moog Synthesizer. Dit was het instrument waardoor je bijna niet meer aan de synthesizer kon ontsnappen in pop, rock, techno en jazz muziek.

Welke synthesizers kan je kopen?

Zoals al eerder gezegd is het een veelzijdig instrument. Buiten dat 1 synthesizer heel veelzijdig is, zijn er ook veel verschillende op de markt. Het belangrijkste verschil is dat tussen digitale en analoge synthesizer. Analoge synthesizers werken zoals ze oorspronkelijk zijn gemaakt. Alle geluiden worden middels elektronica en voltages opgewekt. Hierdoor zijn dit soort instrumenten vaak wel beperkt in het aantal tonen het tegelijk kan spelen; de polyfonie. De eerste analoge synthesizer waren praktisch altijd monofoon. Dat betekent dat het apparaat slechts één toon tegelijk kan produceren. Tegenwoordig bestaan er ook duofonische synthesizers (twee tonen tegelijkertijd) en polyfonische synthesizers (2+ tonen tegelijkertijd). Ook hebben sommige analoge synthesizers andere stemmodi die efficiënter gebruik maken van het analoge circuit. Zo kan je bijvoorbeeld met een enkele toets een heel akkoord spelen.

De digitale synthesizer heeft daarentegen een door een computer gegenereerde toon waarvan de parameters op een vergelijkbare manier als op een analoge synth gemanipuleerd kan worden. Zo worden dus alle geluiden via de computer gegenereerd. De eerste succesvolle digitale synth was de Yamaha DX7. Deze maakte geen gebruik meer van voltages om de verschillende parameters van een toon te besturen, maar van golffrequenties. Dit kon omgezet worden in digitale informatie en getallen. Dit betekende ook dat de polyfonie van een digitale synthesizer veel groter was. Digitale synthesizers zijn daarom ook meestal makkelijker om mee te werken, maar sommige zouden zeggen dat het geluid minder goed is.

Toen het vervolgens mogelijk werd om geluidssamples op te slaan in plaats van ter plekke na te maken ontstond de Workstation synthesizer. Dit was eigenlijk een combinatie van een keyboard en een digitale synthesizer. En als laatste ontstond de Softsynth. Dat is de term voor synthesizers die werken op conventionele PC hardware. Via downloadbare software, dus gewoon een programma zoals Word of Photoshop, wordt de volledige werking van digitale synthesizer gemoduleerd op jouw laptop of computer.

Toepassingen van een synthesizer

Zoals eerder gezegd is de synthesizer een veelzijdig instrument. De eerste synthesizers werden vooral gebruikt voor filmgeluiden. Denk aan de angstaanjagende geluiden voor A Clockwork Orange of The Shining. Inmiddels hebben alle merken hebben hun eigen specialisme gevonden. De ene richt zich meer op de bastonen. De andere weer meer op de lead sounds. Polyfone synthesizers worden veel gebruik om strijker-achtige geluiden, ook wel pads genoemd, mee te creëren. Belangrijk voor hoe het geluid van een synthesizer klinkt is de vorm van de initiële geluidsgolf. Deze komen in een paar vormen:

• De Sinusgolf is de wiskundig perfecte ronde golf. Dit zorgt voor een onaangetaste, constante ‘oe’ klank, zonder boventonen.
• De Zaagtand heeft daarentegen rechte hoeken en een ongelijke vorm. Het is een soort schans; het loopt geleidelijk op en gaat na zijn hoogtepunt direct naar beneden. Dit geluid is vergelijkbaar met strijkinstrumenten.
• De Blokgolf gaat met een rechte hoek direct omhoog en omlaag. Zo krijg je twee constante waarden als maximum en minimum. Dit soort geluid wordt ook gecreëerd door een elektrische gitaar met een hoop gain.
• De Ruisgolf heeft geen herkenbare structuur en dus ook geen bepaalde toonhoogte.

Hoe werken de componenten van een synthesizer?

Een synthesizer creëert zijn geluid via verschillende modules. Het begint bij Oscillators. Deze creëren een bepaalde geluidsgolf, vaak gekozen uit de lijst die hierboven werd omschreven. Vervolgens kan deze toon lopen door een Low-Frequentie Oscillator (LFO). Deze produceert een geluidsvorm die gebruikt wordt om parameters van de originele geluidsgolf aan te passen, bijvoorbeeld het volume voor een vibrato effect. De vorm van de originele oscillator en de LFO kan aangepast worden via een Envolope. Een envolope omschrijft hoe een geluidsvorm veranderd door de tijd. Vaak in 4 fases:

• Attack time: De tijd die nodig is voor de initiële aanloop van het niveau van nul tot piek, beginnend wanneer de noot wordt aangeslagen.
• Decay time: De tijd die nodig is voor de daaropvolgende daling van het aanslagniveau tot het aangewezen sustainniveau.
• Sustain level: Het niveau gedurende de hoofdsequentie van de duur van het geluid, totdat de toets wordt losgelaten.
• Release time: De tijd die nodig is voor de decay van het sustainniveau tot nul nadat de toets is losgelaten.

De manier waarop je al deze parameters kan sturen is via de verschillende soorten controllers. Via de gebruikelijke keyboards (met optionele pitchbend en modulatie wielen) kan je natuurlijk de toonhoogte bepalen, maar er zijn synthesizers zonder klavier. Dan ben je volledig afhankelijk van een draaiknop voor de OSC om de toonhoogte te bepalen. Sommige synthesizers hebben een touchscreen met een X en Y coördinaat om twee parameters tegelijk te besturen. Andere gebruiken pads i.p.v. een toetsenbord, wat weer intuïtief werkt voor drumgeluiden. Zo is er voor elke toepassing een geschikte synthesizer.

Zelf aan de slag met een synthesizer?

Waar moet je op letten als je zelf een synthesizer wilt kopen? Dat is geen makkelijke vraag. Vaak zien wij dat de analoge synthesizers worden gekocht door de echte liefhebber. De authentieke geluiden kunnen terugkomen in vrij specifieke situaties. Niet iedere analoge synthesizer klinkt even goed in modernere situaties. Vandaar dat het veel terug te vinden is in de oudere stijlen muziek. Wees daarom goed voorbereid op welke stijl je wilt gaan maken. Pas daar de keuze van analoog of digitaal ook op aan. Analoog zal je ook veel meer tijd kwijt zijn aan het ontwerpen van je geluid. In de digitale wereld kan je vanuit de computer vaak gewoon presets pakken en maken. Waar je bij een analoge synthesizer alles altijd opnieuw in moet stellen. Je kunt dus zeggen dat digitale synts vandaag de dag makkelijker in gebruik zijn. Het zal alleen altijd een strijd blijven tussen de mensen die het originele willen. En de mensen die zweren bij het nieuwe.

Veel voorkomende termen

• Oscillatoren: Een oscillator kun je zien als de stembanden van een Synthesizer. Het genereert een toon.
• Lead: lead lijnen en partijen kan je zien als de duidelijk hoorbare partij. deze geven het lied nog wat meer sfeer en kleur.
• Pad: Pads zijn dragende geluiden in de muziek. Ze geven sfeer aan een nummer. Het ligt vaak achterin de muziek. Pads zijn vaak pas hoorbaar als vele andere instrumenten wegvallen.
• Arpeggiator: een ingestelde loop die een gebroken akkoord weergeeft. je hoeft hem dan niet zelf gebroken te spelen.
• Monofoon: de mogelijkheid om 1 toon tegelijk te spelen.
• Polyfoon: De mogelijkheid om meerdere tonen tegelijk te spelen.
• Presets: letterlijke vertaling is voorinstellingen. Je hebt dus alles al ingesteld en daar kan je gemakkelijk bij. Je hoeft dus niet continue alles opnieuw in te stellen.
• Filter: filters worden gebruikt om frequenties aan te passen. Zo kan je dus van de basistoon een ander geluid maken.