Blues is voor veel gitaristen een geliefde muziekstijl. Waarom de blues zo geliefd is heeft meerdere oorzaken. Ten eerste is blues een zeer geschikte muziekstijl om te improviseren, wat je de nodige vrijheid geeft op je gitaar. Ook is het een muziekstijl waar lange ‘huilende’ gitaarsolo’s nog geoorloofd zijn, en als gitarist wil je natuurlijk af en toe de show stelen met een vette solo. Verder staat de blues aan de wieg van alle popmuziek van vandaag de dag en is daarom sowieso een goede basis om te beheersen als je gitaar speelt.
Maar hoe doe je dat eigenlijk, blues spelen op de gitaar? Om blues te kunnen spelen zul je eerst moeten begrijpen wat de blues qua stijl min of meer inhoudt. Uiteraard zijn de meningen verdeeld over wat blues precies is en wat er wel in het ‘hokje’ blues past en wat niet. Maar dat geldt eigenlijk voor alle muziekstijlen.
Om de stijlkenmerken van blues te omschrijven kunnen we de typische kenmerken verdelen in vijf categorieën. Hoe meer de muziek aan de elementen uit de drie categorieën voldoet, des te traditioneler de blues is en klinkt. We verdelen de stijlkenmerken als volgt:
- Vorm-/akkoordschema’s
- Akkoord- en notengebruik
- Herhaling, vraag en antwoord
- Klank
- Ritme
Het bluesschema: de 12-bar blues
Bluesmuziek maakt van oorsprong gebruik van een aantal vaste vormschema’s waarover gezongen en geïmproviseerd wordt. Het oer-akkoordschema voor blues is de 12-bar blues. Dit is een twaalf matenschema dat grotendeels in beton staat gegoten met enkele kleine variaties. Het schema maakt gebruik van de eerste, vierde (subdominant) en vijfde (dominant) trap. Akkoordtrappen zijn akkoorden die in een bepaalde toonsoort worden gevormd uit de noten van de toonladder van die toonsoort.
Neem bijvoorbeeld een C-toonladder: C -D – E – F – G – A – B – C. Voor de eerste trap maak je een akkoord vanaf noot 1 door twee tertssprongen te maken. Je neemt de C, slaat de D over, neemt de E, slaat de F over en voegt er nog de noot G aan toe. Je hebt dan C-E-G = C-akkoord.
Om de vierde en vijfde trap te maken doe je hetzelfde vanaf noot vier en vijf. In dit geval F - A – C = F-akkoord en G – B – D = G-akkoord. Eerste, vierde en vijfde trap zijn in dit geval dus C, F en G. Doorgaans worden de akkoorden als dominantseptimeakkoorden gespeeld, dus als C7, F7 en G7.
Basis 12-bar bluesschema:
De quickchange variant met de vierde trap in maat twee:
Omdat er nogal veel maten achter elkaar de tonica wordt gespeeld kan dat, zeker met langzame stukken, een beetje saai worden. Om dat te voorkomen wordt er vaak al in de tweede maat gewisseld naar de vierde trap, waarna op de derde maat weer de tonica wordt gespeeld.
Afsluiten met de vijfde trap:
Om een duidelijker einde van het schema aan te geven wordt in de laatste maat meestal gekozen om de dominant weer te spelen in plaats van de tonica. Dit gebeurt dan meestal een hele of een halve maat die weer mooi oplost naar de eerste maat in de tonica.
Voorbeeld dominantenblues 12-bar in de toonsoort C:
2. Akkoorden en toonladders in de blues
Zoals al eerder gezegd worden er in bluesmuziek vooral gebruik gemaakt van dominantseptimeakkoorden. Dominantseptimeakkoorden zijn majeurakkoorden waar een klein septime (kleine zeven) aan toegevoegd is.
Aan deze akkoorden kunnen nog meer noten worden toegevoegd zoals bijvoorbeeld een none. (Negen). Een C7 bijvoorbeeld, is opgebouwd uit de noten C – E – G – Bb. Een C9 voegt daar nog een D aan toe: C – E – G – Bb – D
Bij swing blues of jump blues worden ook vaak 6 akkoorden gebruikt, een C6 bestaat uit de noten C- E – G – A. Je kan dit akkoord ook zien als een omkering van een Am7 akkoord. Hoe meer septime-akkoord varianten je op je gitaar kent, des te beter kun je de blues ook als blues laten klinken.
Bluestoonladders
De blues heeft zijn eigen toonladder die ontstaat door de pentatonische mineurladder te spelen en daar een tritonus (overmatige kwart) aan toe te voegen. De blues toonladder van C gaat als volgt:
C – Eb – F- F# - G – Bb – C
In een majeur blues zijn de Eb, de F# en de Bb de zogenaamde ‘blue notes’. Dit zijn namelijk allemaal noten die niet in de toonladder van C voorkomen. Daarom zijn dit de noten die de muziek zo ‘bluesy’ kunnen laten klinken. De gitaar is een zeer geschikt instrument voor blues omdat je de tonen kunt ‘benden’.
Een kleine terts in blues moet eigenlijk namelijk nog iets hoger worden gespeeld waardoor het meer een noot tussen de kleine en de grote terts in is. Door de snaar iets op te drukken kun je dit soort noten perfect spelen en ook weer laten oplossen.
Aan de majeur pentatonische reeks kun je ook een zesde noot toevoegen. Door sommigen wordt dit dan ook de majeur blues toonladder genoemd. Als we weer de toonladder van C nemen dan ontstaat de volgende ladder:
C – D – Eb - E – G – A – C
Studeer deze bluestoonladders dus in alle posities die je kunt verzinnen zo goed mogelijk in en probeer er mee te inproviseren over een bluesschema dan zul je zien dat je een echte blues leadgitarist wordt!
Voorbeeld van een blues toonladder in de toonsoort G:
3. Herhaling van blueslicks, vraag en antwoord in je gitaarsolo's
Blues zou zijn ontstaan uit de liederen die werden gezongen door de slaven die werden ingezet om katoen te plukken tijdens de Amerikaanse slavernij. Er werd dan door iemand voorgezongen en daarop kwam dan een herhaling door de groep. In veel blues nummers gebeurt nog hetzelfde. Op de tonica (eerste trap) wordt een zin gezongen die weer wordt herhaald op de vierde trap.
De herhaling of vraag en antwoord is dus ook een typisch stijlkenmerk van de blues. Om blues op gitaar te spelen doe je er dus goed aan om in de solo’s licks te herhalen. Je herhaalt ze precies hetzelfde op een andere trap of speelt ze meet een lichte variatie.
4. Hoe maak je een goede bluesklank op gitaar?
Voor een groot gedeelte wordt blues ook bepaald door de sound. Voor gitaar betekent dat je in ieder geval twee soorten klanken hebt. De akoestische en de elektrische gitaarsound.
Traditioneel werd de blues op akoestische gitaren gespeeld en om die klank te benaderen kun je het beste dus en ‘ouderwets’ klinkende akoestische gitaar gebruiken, al is het geluid van akoestische gitaren door de jaren heen ook weer niet zeer drastisch veranderd.
Slide gitaar: de bottleneck van de blues
De eerste bluesgitaristen maakten vaak gebruik van een flessenhals om mee over de snaren te glijden (zo ontstond de naam slide) om zo een geluid te produceren dat dichter bij de menselijke (zang)stem kwam. Nu worden slides nog steeds gemaakt van glas of metaal en zien eruit als een dunne gladde buis waar je je ringvinger of pink insteekt. Blues me slidegitaar spelen klinkt heel traditioneel en is ook een hele goede mannier om de juiste bluenotes te spelen.
Toen in de jaren ’30 de zwart bevolking van Amerika naar de steden trok en daar blues begon te maken kreeg de blues een ander geluid. Dit kwam vooral doordat de instrumenten in de opvolgende jaren elektrisch werden. De sound die ontstond door de eerste versterkte gitaren en de overstuurde buizenversterkers werd zeer bepalend voor de elektrische blues.
Ook nu nog worden kenmerkende warme blues klanken op gitaar geproduceerd in combinatie met buizenversterkers die een mooie natuurlijke overdrive geven. Voor een elektrische blues sound gebruik je dus het liefst een traditionele elektrische gitaar en buizenversterker.
5. Bluesritme: Every Day I’m Shuffling
Een ander stijlkenmerk van bluesmuziek is dat het traditioneel gespeeld wordt in een shuffle-ritme, ook wel swing genoemd. De achtste noten worden meer gespeeld als de eerste en derde noot van een triool, waardoor de tweede achtste noot dus later komt dan normaal.
Shuffle is echter een opvatting waarbij men dus zelf kan bepalen hoe laat de tweede achtste noot precies komt. Er zijn wat typische bluesshuffle licks die je echt zult moeten studeren om goed blues te kunnen spelen op je gitaar, de bekendste zie je hieronder in de video.
Blues gitaar kopen?
Wil je graag blues-gitaar spelen maar heb je nog geen gitaar? Kom dan eens langs bij muziekwinkel Music All In, de meest uitgebreide muziekwinkel van de Randstad. Ook hebben we altijd een uitgebreide collectie tweedehands muziekinstrumenten.
