Als je op een piano en op een gitaar een A speelt, klinkt dit als dezelfde noot. Dit is omdat er een internationale standaard is opgezet voor wat een A is: 440Hz. Wanneer een geluidsgolf 440 keer op en neer gaat binnen een seconde, heeft dit de toonhoogte die wij “A” noemen. Alle andere noten in een octaaf worden daarna gebaseerd op wiskundige verhoudingen met deze frequentie. Maar deze 440Hz als basisfrequentie is tot een zekere mate arbitrair. Dit heeft de opening gegeven voor een soort muzikale homeopathie tot zelfs complottheorieën. Sommige mensen claimen dat het beter zou zijn wanneer de internationale standaard voor A 432Hz is. Sommigen zeggen zelfs dat muziek die zo gestemd is helende krachten zou hebben. Wij leggen graag uit waar de standaard van A=440Hz vandaan komt en waarom de claims die mensen doen van A=432 nergens op slaan.

Waarom is A 440 Hz?

De A toonhoogte is origineel gezet op de laagste noot die monniken moesten zingen voor Gregoriaanse chant-muziek. Maar ze hadden toen nog geen manier (noch behoefte) om deze laagste noot te standaardiseren. Wanneer koren uit verschillende dorpen toen hetzelfde muziekstuk zongen, deden zeidt op totaal verschillende toonhoogtes. Maar binnen het koor werd naar de laagst gezongen noot verwezen als “A”.

De eerste stap om toonhoogtes te harmoniseren werd gezet met de uitvinding van de stemvork. Deze moesten ook een toonhoogte en bijbehorende naam krijgen. Overlevende stemvorken uit die tijd die A aangeven vibreren rond 400 tot 420Hz. Maar muzikanten ontdekten dat hun muziek energieker en helderder klonk wanneer ze hoger speelde. Daarom werd er geëxperimenteerd met hoger gestemde instrumenten. Zo verschoof wat internationaal herkend werd als “A” langzaam omhoog (inderdaad, zelfs toonhoogtes zijn vatbaar voor inflatie).

Sommige orkesten in die tijd stemden de A zelfs hoger dan dat we nu gewend zijn, tot 455Hz aan toe. Maar deze stijging van toonhoogtes werd voor zangers steeds lastiger om bij te houden. Zij moesten nu veel hoger zingen dan vroeger, wat veel meer inspanning vereist. Stembanden kunnen niet zomaar omhoog gestemd worden zoals snaren. Er werd dus een middenweg ingesteld: 435Hz in Frankrijk en 440Hz in Engeland. Deze 440Hz van Engeland werd overgenomen door de Verenigde Staten en al hun instrument fabrikanten. Met de populariteit van Amerikaanse muziek en instrument, werd deze 440Hz als standaard geëxporteerd over de hele wereld, waarna dit gekozen is als officiële standaard door de Internationale Organisatie voor Standaardisatie.

De 432 Hz onzin

Wanneer je nu verschillend gestemde muziekstukken vergelijkt kan het best zijn dat je A=432Hz mooier vindt klinken dan A=440Hz. Dit is vanwege de omgekeerde reden waarom orkesten vroeger zich telkens hoger stemden. Het laat muziek wat zwaarder en donkerder klinken. Hierdoor stemmen metal gitaristen ook graag hun gitaar zo laag mogelijk, al gaat het daar om hele stappen. Door muziek een paar Herz lager te stemmen klinkt het wat warmer en rustiger. Dit heeft helaas ook geleid tot de interpretatie dat muziek dat op 432Hz gestemd is automatisch meer relaxerend is, of zelfs helend zou werken.

Hierbij wordt vaak verwezen naar natuurverschijnselen en wiskunde, maar dit is absoluut niet wetenschappelijk onderbouwd, zoals gebruikelijk in spiritualiteit en homeopathie. Zo zou 432Hz een vermenigvuldiging zijn van de Schumann resonantie, de frequentie waarin geluidsgolven binnen onze atmosfeer weerkaatsen van het aardoppervlak. Deze heeft een piekfrequentie op 7.83Hz, maar dit wordt door voorstanders van de 432Hz mythes gemakzuchtig afgerond tot 8Hz, oftewel 432 gedeeld door 54. Daarom claimen ze dat muziek gestemd op 432Hz je meer "in contact" brengt met het universum, maar eigenlijk zou A dan afgestemd moeten zijn op 422.82Hz. 

Belangrijk om te onthouden is dat het belangrijkste in muziek niet de absolute hoogte van een enkele toon is, maar de relatieve verhoudingen tussen tonen. Als jouw gitaar niet perfect gestemd is, zou je dit zelf niet meteen door kunnen hebben. Pas als je met een andere gitarist probeert te spelen zou het opvallen. Het stemmen van instrumenten is dus vooral een zaak van conventie. Kies de toonhoogte vooral op basis van je zangers, aangezien zij zich het meeste moeten inspanning als gevolg van de stemming. Als dit 432Hz is, is daar uiteraard niets mis mee. Veel stemapparaten geven ook de mogelijkheid de frequentie waarop A staat ingesteld te veranderen. Lees hier meer over hoe een stemapparaat werkt. En ook keyboards en digitale piano's hebben de mogelijkheid om de toonhoogte aan te passen.